Güvenli bir şekilde saklanmasını umarak bankaya para yatırdığınızda o para sizleri hiç kıpırdamadan orada bekliyor mu sanıyorsunuz?
Eğer cevabınız “Evet!” ise yanılıyorsunuz. Çünkü birikimleriniz sizleri aslında sakince beklemiyor. Bankalar aslında sizin birikimleriniz üzerinden her gün yeni para yaratıyor!
“İyi de nasıl?” dediyseniz temellerle başlayalım. Bankalara yatırdığınız para karşılığında aldığınız faiz bir nevi hizmetleriniz için bir ödeme!
“Ne hizmeti ya? Hizmeti alan ben değil miyim?” sorusu aklınıza gelmiş olabilir.
Basitçe anlatalım. Bankalara para yatırmanızın ardından bu parayı bir de vadeli bir hesaba koyarsanız aslında belli bir süre o parayı almayacağınız sözü karşılığında bir miktar faiz almaya hak kazanıyorsunuz.
Peki banka bu faizi neden ödüyor? Basitçe anlatmak gerekirse, sizin dokunmadığınız o birikimi başkalarına kredi olarak verdiği için!
Bankalar, müşterilerinin emanet ettiği paraları bireylere veya işletmelere size verdiğinden daha yüksek bir faiz oranıyla krediye ihtiyaç duyan başka kişilere borç olarak verirler.
Bankaların kazancı da temel olarak verdikleri kredilerden aldıkları faizle size ödedikleri faiz arasındaki farktan gelir.
Tabii bunu kafalarına göre yapamıyorlar. Bazı yasal limitler var.
Öncelikle bankaların daha fazla kredi verebilmek ve daha çok para kazanabilmek için daha fazla mevduat çekmeleri gerekir.
Çünkü bankanın bünyesinde ne kadar mevduat hesabı varsa o kadar da nakit rezervi var demektir. Bu sebeple mevduatlar kredileri yaratır.
Ama bu da sınırsız değildir. Bankalar sahip olduğu mevduat miktarının bir kısmını rezervlerinde tutmak zorundadır.
Örneğin bu oranın %10 olduğunu varsayarsak, banka sahip olduğu 10.000 liralık mevduatın 9.000 lirasını kredi olarak verebilir.
Bankalar hem sizin paranız hem de verdikleri borçlarla kurum içinde dönen nakit miktarını arttırıyor.
Diyelim ki sizin 10.000 liranızın 9.000 lirası kredi olarak verildi.
Bu durumda sizin hesabınızda hâlâ 10.000 lira var. Kredi isteyen müşterinin hesabındaysa 9.000 lira var.
Bu durumda sizin 10.000 liralık mevduatınız sayesinde bankanın bünyesinde dolaşan 19.000 liralık bir para oluştu.
Kredi alan bu müşteri de 9.000 lirayı faiziyle geri ödediğinde, banka yine bir kısmını rezerv olarak tutup geri kalanını borç verecek ve bu döngü böyle devam edecek.
İşte bu şekilde bankalar, sizin paranızı kullanarak fiziksel nakit miktarını arttırmadan dolaşımdaki para miktarını arttırırlar.
